توحید ناب از نگاه حضرت رضا علیه السلام

با عرض تبریک به مناسبت ولادت حضرت امام رضا بر شما کاربران محترم مناسب دیدم امروز توحید واقعی را از نگاه حضرت معرفی کنم. حضرت در حدیثی می فرمایند:

البحرانى عن العیّاشى بإسناده عن هشام المشرقى قال: کتبت إلی أبى الحسن الخراسانى ‏علیه السلام، رجل یسأل عن معان فى التوحید، قال: فقال لى: ما تقول: إذا قالوا لک: أخبرنا عن الله شى‏ء هو أم لاشى‏ء؟ قال: فقلت: أنّ الله أثبت نفسه شیئاً، فقال (قل أى شى‏ء أکبر شهادة قل الله شهید بینى و بینکم) أقول شیئاً کالاشیاء، أو تقول: إنّ الله جسم، فقال: و ما الّذى یضعف فیه من هذا إنّ الله جسم لا کالأجسام و لایشبهه شى‏ء من المخلوقین قال: ثمّ قال: إنّ للناس فى التوحید ثلاثة مذاهب، مذهب نفى، و مذهب تشبیه، و مذهب إثبات بغیر تشبیه، فمذهب النفى لایجوز، و مذهب التشبیه لایجوز، و ذلک أن الله لایشبهه شى‏ء، و السبیل فى ذلک الطریقة الثالثة و ذلک أنّه مثبت لایشبهه شى‏ء، و هو کما وصف نفسه أحد نور

أنعام / 19. البرهان فى تفسیر القرآن 1 / 519.

بحرانی از هشام مشرقی نقل که گفت: به ابو الحسن خراسانی (امام رضا(ع)) نوشتم: مردی از معانی توحید سوال می کند، راوی می گوید: حضرت فرمود: اگر از تو بپرسند: آیا خداوند عزّوجلّ شی‌ء است یا شی‌ء نیست، چه جواب می‌دهی؟ عرض کردم : خداوند عزّوجلّ خودش را شیء دانسته است‌ آنجا که می‌فرماید ( بگو چه چیز در شهادت بزرگتر است، بگو خداوند بین من و شما شاهد است) و می‌گویم‌ خداوند شی‌ء است اما نه چون اشیاء (دیگر)، زیرا نفی شیئیت از خداوند متضمن نفی و ابطال اصل وجود اوست‌ . حضرت به من فرمود: درست است، آفرین‌. حضرت رضا(ع‌) سپس فرمود: مردم در باب توحید بر سه مذهبند: نفی و تشبیه و اثبات بدون تشبیه‌. مذهب نفی نارواست، مذهب تشبیه هم ناروا و (باطل‌) است‌; چرا که هیچ موجودی‌ مانند و شبیه خدای تبارک و تعالی نمی‌باشد. راه درست راه سوم است: اثبات (وجود خدا) بدون تشبیه (او به موجودی دیگر)

آیا کسانی که صفات ذات خدای متعال را زائد بر ذات و قدیم می دانند مشرکند؟

734پاسخ: ازنظر معتزله افرادی که این نظریه را پذیرفته اند همانند مسیحیان معتقد به تثلیت، مشرک میباشنداما از نظر شیعه پذیرش این نظریه مستلزم شرک صریح که قایل آن را از اسلام و احکام خارج کند، نیست؛ بنابراین با این افراد می توان ازدواج کرد، و دفنشان در قبور مسلمانان اشکالی ندارد.

735بر نکته یاد شده دو دلیل دلالت می کند.

7361.سیره ائمه علیهم السلام و نحوه برخورد آنان با این گروه که حتی روایتی برخلاف چیزی که ذکر شد از ائمه وارد نشده است.

7372. فقهای شیعه حکم به طهارت کلیه فرق اسلامی به جز خوارج، نواصب و غلات دادند. بنابراین قایلان این نظریه نجس و مشرک نمی باشند.

738جواهر الکلام، ج6. ص 50- 67، دار الکتب الاسلامیه، شیخ محمد حسن نجفی/ الالهیات فی مدرسة اهل البیت علیهم السلام، ص 96، اول، سپهر،قم 1420 ه ق